Демократија 2.0

Нели и чудно што за да можеш да возиш кола треба да имаш над 18 години, да поминеш низ обука, да отидеш на здравствен преглед, и да положиш испит составен од три делови, а за да гласаш на избори едноставно треба да имаш над 18 години... дури ни пенкало не мора да имаш. Како после да веруваш кога ти викаат дека "твојот глас е важен"?

Значи теоретски гледано, човек кој е роден на планина и бил целиот свој живот изолиран од речиси секаков контакт со други луѓе и врска нема што се тоа избори или политика или евро-интеграции, може на својата 18-та година (под услов да има македонско државјанство) да се симне од планина на ден на избори, еве нека бидат преседателски избори, и да отиде да гласа во општинското гласачко место. Дали луѓето кога ги осмислувале овие работи во далечниот 19-ти век си рекле "Еј, ај онака на заебанција да му дадема право на глас на секој идиот над случајно определена возраст, само за да видиме што ке се случи!"? Епа штета што тие луѓе се денес мртви, зошто сум сигурен дека би се згазиле од смеење кога би дознале дека финтата им опстоила преку 100 години.

Но шега или не, тоа е резултатот на применување на систем стар преку 100 години во една модерна демократија - апатија на народот и едвај задоволување на цензусот при избори. Затоа и мислам дека ова е намерно вака испланирано, за "претставниците на народот" да можат континуирано да го игнорираат, зафркнуваат и разочаруваат народот додека си ги бркаат своите лични интереси, а необразованиот народ повторно да им дава право на владеење. Навистина не знам од каде точно се очекува граѓаните да се здобијат со критичко мислење и политичко знаење до својата 18-та година, па дури и по неа. Се сеќавам дека во основно имав предмет наречен "Граѓанско образование", но тука се учеа фактолошки работи од видот на "колку пратенички места има во Македонскиот парламент" и тоа беше тоа. Нема развивање на критичко мислење, нема истакнување на важноста на учеството во политичкиот систем од страна на секој граѓанин, и нема предавање за абстрактни концепти како идеологија или политичка ориентација. Овој лабаво осмислен предмет е еинствениот обавезен предмет кој има било каква поврзаност со политичко образование во нашиот образовен систем (основно и средно). Можеби ова изгледа како претерано песимистичко гледање на демократијата, но тоа е само затоа што мислам дека можеме многу подобро.

Во секој случај, сметам дека Демократија 1.0 е софтвер кој е премногу стар за денешниов оперативен систем и затоа треба да се обнови. Во духот на моето теоретизирање, си осмислив неколку полу-сериозни модификации (воглавно околу изборниот процес) кои сметам дека треба да се составен дел од Демократија 2.0.


1. Задолжително изучување на предмет фокусиран на политичка писменост и критичко размислување во основното и средното образование.

2. Дебат како изборен предмет во основно и средно.

3. Промени во целосниот образовен систем со кој ќе се даде значење на слободно размислување и критичко мислење во сите области/предмети каде што тие се применливи.

4. Бесплатни часови по политика писменост за сите граѓани кој сметаат дека имаат потреба од истите.

5. Секој граѓанин може да се здобие со право на глас доколку го положи испитот за политичка писменост (возраста не е важна).

6. Истакнување на 3 главни причини за дадениот глас на гласачкото ливче. Во случај да не се наведени причини или истите да се невалидни (како "зошто кандидатот е од мое маало"), ливчето се смета за неважечко. На ливчето исто така стои и опција "Не поддржувам ниеден од понудените избори".

7. Парите кој се употребуваат за предизборна кампања на партиите се ограничени на еднаква сума која од државниот буџет им се доделува на сите партии кои ке соберат доволно потписи за кандидатура.

8. Државните медиуми се обврзани да обезбедат потполно ист рекламен простор за секоја платена политичка програма.

9. Приватните медиуми може да продадат максимум 50% од својот рекламен простор на една политичка партија.

10. Сите медиуми можат да бидат казнети доколку вклучуваат јасна политичка пропаганда во програми од видот на вести кои треба да се по природа објективни.

11. Задолжително учество на барем една јавна дебата од страна на кандидатите/претставниците на партиите.


Ова е се што ми паѓа на памет во моментов без некое детално истражување, иако сум сигурен дека нешто сум пропуштил. Листава треба да служи повеќе како генерална насока отколку како финализирани предлози кој под итно треба да се прифатат, особено затоа што не е сосема замена во предвид можноста за нивното споведување. Но, можеби доколку ваквите предлози би биле дел од законот, политичарите малку посериозно би обрнале внимание на граѓаните, па дури и кога не се во исчекување на избори.

Сегашниот систем на гласање е случајно или намерно не ефикасни и не фер. Секој систем кој дозволува електоратот да биде политички неписмен и без способност за критичко вреднување на ставови и аргументи не е во служба на граѓаните, туку е во служба на медиокритетот на политичките претставници и нивните потесни интереси. Редно време е гласачот да стане повеќе од бројка!

George Carlin на тема избори: